Mielecki Sebastian h. Gryf (zm. 1574), kasztelan wiślicki, potem krakowski. Był synem Stanisława (zob.) i Elżbiety Tęczyńskiej. Dn. 13 V 1547 dostał kasztelanię wiślicką po bracie Janie (zob.) przeniesionym na woj. podolskie. W styczniu 1549 został wyznaczony na towarzysza Andrzeja Zebrzydowskiego, bpa kujawskiego, udającego się w poselstwie do Siedmiogrodu, aby zapośredniczyć zgodę między skłóconymi regentami i uratować zagrożoną w wyniku tej rywalizacji pozycję Izabeli Zapolyi. Nominacja ta spotkała się z niechęcią Zebrzydowskiego, który dawał do zrozumienia królowej Bonie, iż nie oczekuje wiele pomocy od M-ego i że spodziewał się na kolegę kogoś znaczniejszego. M. związany był ze stronnictwem Zygmunta Augusta. Po rozwiązaniu sejmu piotrkowskiego w grudniu 1548 pozostał M. przy królu w Piotrkowie, udał się wraz z nim w początku lutego do Nowego Miasta Korczyna na spotkanie z przybywającą do Krakowa Barbarą Radziwiłłówną, a następnie towarzyszył im w drodze z Korczyna do Krakowa. M. i Zebrzydowski wyruszyli ostatecznie z Piotrkowa w marcu i z początkiem kwietnia przybyli do Alba Julia, gdzie przez miesiąc oczekiwali na regentów. Dopiero w końcu maja opuścili Siedmiogród, doprowadziwszy do pozornego wyjaśnienia sytuacji i uzyskawszy obietnicę pozostawienia Izabeli w Siedmiogrodzie. W czerwcu składali sprawozdanie ze swej misji w Krakowie. Wspólne poselstwo nie zbliżyło M-ego z Zebrzydowskim. Gdy w r. 1551 M. za pośrednictwem Jana Tarnowskiego i Mikołaja Czarnego Radziwiłła zabiegał u Zebrzydowskiego, wówczas przeniesionego na biskupstwo krakowskie, o powierzenie mu w dzierżawę pewnych dóbr, biskup odmówił, zasłaniając się brakiem rozeznania w swoich uprawnieniach odnośnie do całości uposażenia.
M. uczestniczył w sejmie piotrkowskim 1552 r., na sejmie w r. 1555 posłowie sandomierscy wnosili zażalenie, iż M. wbrew ustawie «de incompatibilibus» trzyma kasztelanię wiślicką, będąc surrogatorem sandomierskim. Obecny był M. także na następnych sejmach w l. 1556/7, 1558/9. Wraz z wojewodami poznańskim Marcinem Zborowskim i sandomierskim Stanisławem Tarnowskim oraz z kasztelanem wojnickim Janem Krzysztofem Tarnowskim protestował M. przeciw zwołanemu na 10 VIII 1562 samowolnemu zjazdowi szlachty do Sandomierza, mającemu na celu wymuszenie na królu zwołania sejmu. Brał udział w sejmie piotrkowskim w r. 1562/3 i podpisał pierwszy akt wcielenia i zjednoczenia z Koroną księstw oświęcimskiego i zatorskiego (26 III 1562). Na sejmie warszawskim w r. 1563/4 wyraził gotowość przedłożenia swych nadań do rewizji, prosząc zarazem o zwłokę z powodu braku przy sobie dokumentów. Na tymże sejmie wyznaczono go jako delegata z senatu do lustracji dóbr królewskich w Wielkopolsce. Być może kandydaturę jego wysunęli Kościeleccy, z którymi M. był spowinowacony przez małżeństwo z Zofią, córką Mikołaja, woj. kaliskiego, a którzy należeli do głównych przeciwników egzekucji dóbr. W Wielkopolsce M. posiadał sam (od r. 1563) starostwo brzeskie. Był na sejmie lubelskim 1566 r.; w relacji przesłanej zeń do Stanisława Hozjusza krytykował opieszałość izby w uchwaleniu poboru, stwierdzał, iż kończąca się egzekucja «jakoś skrzypiąco idzie». Dn. 20 XI 1568 otrzymał M. kasztelanię krakowską. Na sejmie lubelskim 1569 r. nawoływał do jak najszybszego uzgodnienia stanowisk w sprawie unii z Litwą. Wbrew oczywistym faktom bronił Konstantego Ostrogskiego, starał się usprawiedliwić jego wyjazd z Lublina i spowodowaną tym zwłokę w negocjacjach. W listopadzie 1569, po śmierci podskarbiego Stanisława Sobka, przeprowadzał M. (wraz z Janem Zamoyskim i Filipem Padniewskim) rewizję skarbu kor. i przekazał skarbiec w ręce nowego podskarbiego Hieronima Bużeńskiego. Wiosną 1570 uczestniczył w pertraktacjach z kasztelanem Czechowskim Stanisławem Tarnowskim o oddanie Tarnowa Konstantemu Ostrogskiemu.
W okresie bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta M. współdziałał z Janem Firlejem, starostą generalnym i woj. krakowskim. Patronował odbytemu w dn. 19–24 VII 1572 zjazdowi szlachty małopolskiej (krakowskiej i sandomierskiej) w Krakowie, na którym podjęto uchwałę o obronie granic, w sierpniu uczestniczył w zjeździe senatorów w Knyszynie i podpisał jego postanowienia, po czym udał się do Sandomierza. Zjazd sandomierski zlecił mu, aby wraz z wojewodami krakowskim i sandomierskim oraz z kasztelanem sandomierskim wyjechał naprzeciw posłom cesarskim i powstrzymał ich przed wkroczeniem w granice Polski. Był obecny na konwokacji warszawskiej 1573 r. (starł się wówczas z A. Konarskim, bpem poznańskim, o pierwszeństwo przemawiania w senacie), ale w marcu t. r. choroba uniemożliwiła mu obecność na sejmiku w Proszowicach. Na polu elekcyjnym początkowo opowiadał się, wraz z Firlejem, za Janem III Wazą i zajął miejsce w obozie antyfrancuskim; w toczącej się na początku maja dyskusji nawoływał do podpisania konfederacji «de religione». Mimo bowiem, iż sam był katolikiem i pozostawał w bliskich kontaktach z Hozjuszem, inaczej niż on podchodził do polityki wyznaniowej. Wskazywał na wzrost znaczenia różnowierców w Europie i zalecał konfederację jako najpewniejszy środek dla zapobieżenia rozruchom w Polsce. Wraz z innymi przeciwnikami kandydatury francuskiej wycofał się na Grochów, zabiegał gorliwie (12–14 V) o zgodę w sprawie najważniejszych punktów uchwalanych artykułów. Ostatecznie podpisał elekcję Henryka Walezego. Uczestniczył w sejmie koronacyjnym w lutym – marcu 1574 i domagał się zatwierdzenia przez Walezego całości artykułów henrykowskich, a w trakcie sporu o zaprzysiężenie konfederacji warszawskiej, trzymając w ręku koronę oświadczył, iż nie poda jej prymasowi, aby mógł koronować Henryka, jeśli ten nie zaprzysięgnie pokoju religijnego.
W wyniku działu dóbr, przeprowadzonego w r. 1542 z braćmi Janem i Walerianem, posiadał M. trzecią część Mielca z zamkiem i przyległościami oraz wsie: Złotniki, Markową Wolę, Wojsław, Trzęsawkę, Czmolas w pow. sandomierskim. Przypadła mu też w dziale połowa kamienicy przy ul. Grodzkiej w Krakowie. Żona była dziedziczką miasta Pleszewa z wsiami w woj. kaliskim, a nadto wniosła mu leżące w ziemi przemyskiej Żurawicę, Biskowice, Wapowce, Łętownię i Ujkowice. Wsie te, wraz z należącymi do M-ego częścią wsi Batycze i dzierżawą królewską Maćkowice (także w ziemi przemyskiej), zastawili Mieleccy w r. 1568 Sebastianowi Lubomirskiemu za 20 000 fl. Posiadali nadto wspólnie miasteczko Skąpe (w pow. lipnowskim w ziemi dobrzyńskiej), dla którego uzyskali w r. 1559 prawo odbywania trzech jarmarków w roku. W r. 1572 kupił M. od Konstantego Ostrogskiego Pleszów w pow. proszowskim odstępując mu zarazem Wojsław. Na posiadane przez M-ego królewszczyzny składały się wspomniane już starostwo brzeskie (otrzymane 9 IV 1563 z obowiązkiem wykupu z rąk sukcesorów Mikołaja Trzebuchowskiego), na którym w r. 1564 zabezpieczył mu Zygmunt August 4000 złp. pożyczonych na wojnę inflancką. Suma ta miała być potrącana przez 4 lata po 1 000 zł rocznie z dochodów starostwa. Mimo zapisu pożyczki starostwo uiszczało do skarbu kwartę. M. skupywał rozproszone królewszczyzny tegoż starostwa, uzyskał też zgodę na wykup w nim wszystkich wójtostw. Od r. 1539 posiadał M. wójtostwo w Ropczycach, od r. 1552 wieś Łopuchowę z sołectwem (dobra starostwa sandomierskiego), później doszły: wójtostwo w Witkowicach (dobra kasztelanii sandomierskiej), zapisy na wsiach Linie i Skaszewo w ziemi dobrzyńskiej i na wsi Dobrej w woj. brzeskim (na imię żony). Wraz z kasztelanią krakowską otrzymał M. jako uposażenie klucz myślenicki, złożony z miasta Myślenic i ok. 14 wsi, z pełnym użytkowaniem, bez obciążenia kwartą. Nie doszło natomiast do realizacji nadanie wsi Kalinowiec z częścią Gawronek i Stanomina w pow. inowrocławskim (1565), odebranych w czasie rewizji Mikołajowi Rusockiemu.
«Mąż niewielkiego znaczenia, chociaż taką godność piastował» (Heidenstein), nie cieszył się M. popularnością wśród szlachty, raziła jego wyniosłość, rezerwa i wyszukany sposób przemawiania. Miał zresztą dość krytyczny stosunek do politycznych aspiracji szlachty, oskarżał izbę poselską o gadulstwo i opieszałość. Był natomiast oddany i lojalny wobec Zygmunta Augusta, którego działania konsekwentnie popierał. Najpewniej też tej właśnie postawie zawdzięczał wyniesienie na pierwsze w Rzeczypospolitej senatorskie krzesło. M. zmarł krótko przed 3 XI 1574. Z małżeństwa z Zofią Kościelecką (zawartego przed 17 II 1537) miał synów: Stanisława (zm. wkrótce po r. 1567) i Hieronima (zob.), których za radą Hozjusza wysłał w r. 1565 na naukę do kolegium jezuickiego w Braniewie, oraz córki: Zofię, żonę Stanisława Tarnowskiego, dziedzica Rzemienia, Annę za Krzysztofem Krupskim (zob.) i Katarzynę za Samuelem Sienieńskim.

Dworzaczek, Genealogia; Niesiecki; Paprocki; – Antoniewicz W. L., Nagrobki kościelne w Krośnie, „Mies. Herald.” R. 1: 1908 s. 107; Baliński M., Pisma historyczne, W. 1843 I 215–16; Dembińska A., Polityczna walka o egzekucję dóbr królewskich, W. 1935 s. 51; Gruszecki S., Walka o władzę w Rzeczypospolitej Polskiej…, W. 1969; Halecki O., Przyłączenie Podlasia, Wołynia i Kijowszczyzny…, Kr. 1915 s. 71, 129, 148; Pajewski J., Węgierska polityka Polski…, Kr. 1932; Pirożyński J., Dzieje jednego zajazdu, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 7: 1962 s. 112; Płaza S., Próby reform ustrojowych, Kr. 1969 s. 38, 40, 44, 109, 112, 152; Sobieski W., „Si non iurabis, non regnabis”, „Reform. w Pol.” R. 2: 1922; Sucheni-Grabowska A., Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny. Cz. I: Geneza egzekucji dóbr, Wr. 1974; – Akta podkancl. Krasińskiego, III; Akta sejmikowe woj. krak., I; Akta Unii; Arch. Zamoyskiego, I; Cod. Univ. Crac., V; Diariusz sejmu walnego warszawskiego z r. 1556/7, Kórnik 1939 s. 158; Dnevnik Ljublinskago sejma 1569 goda, S. Pet. 1869; Dwa paszkwile sejmowe, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 16: 1971 s. 168–9; Dzienniki sejmów walnych koronnych… 1555 i 1558 r., Kr. 1869 s. 52; Heidenstein R., Dzieje Polski, Pet. 1857 I 13; Lustracja woj. sandomierskiego 1564–5; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1565; Matricularum summ., IV, V; Opis koronacji Henryka Walezego, List Krzysztofa Trecego…, „Reform. w Pol.” R. 2: 1922; Orzelski, Bezkrólewia ksiąg ośmioro; Prawa, przywileje i statuta m. Krakowa, I; Prawa, przywileje, statuty i lauda księstw oświęcimskiego i zatorskiego, Arch. Kom. Prawn., Kr. 1913 IX; Rej M., Zwierzyniec, Kr. 1895, Bibl. Pisarzów Pol., 30; Royzii P. Carmina, Kr. 1900 II; Uchańsciana, I; Vol. leg., II 634, 657, 750, 766; Warszewicki K., Opuscula inedita, W. 1883; Zebrzydowskiego korespondencja; Źrzódłopisma do dziej. Unii, cz. II oddz. I, cz. III s. 34, 36–7, 65, 123, 263, 270; – Arch. Państw. w Kr.: Castr. Crac. 113 s. 979, Terr. Crac. 42 s. 711, 714; Arch. Państw. w P.: Akta grodz. Kalis. 45 k. 519; B. Czart.: rkp. nr 1607 s. 453, 937, nr 1609 s. 23, nr 1610 s. 321, nr 2460 a s. 61; Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Kartoteka Komitetu Źródeł do Dziejów Życia Umysłowego Polski XVI–XVII w.; – Uzupełnienia Anny Sucheni-Grabowskiej na podstawie: AGAD: ASK, LIV, 14 A s. 16, 92, 99, Metryka Kor. 91 k. 426, 96 k. 93 i n., 372 i n., 100 k. 78, 105 k. 158 i n., 358, tzw. Metryka Lit. IV B 8 k. 350 i n.
                                                                                                                                                                                                                                  Halina Kowalska